De Goede Week en Pasen

Deze tekst is (in een groter geheel) gebruikt tijdens de catechese over de Goede
Week op de familiedag van 27 maart in de Sint Christoforuskerk in Schagen.
De teksten zijn van de hand van catechiste Monica Wildeboer.

Inleiding

De Goede week loopt van Palmzondag – de intocht van Jezus in Jeruzalem – tot aan de Paaswake op Stille Zaterdag. Centrum en doel van deze week is het overwegen van het lijden en sterven van Christus. In geen andere week in het kerkelijk jaar gebeurt zoveel als in deze week. Er is ook geen week waarin zoveel verschillende emoties naar boven komen: vreugde, verdriet, verstilling,
herkenning van alle lijden in de wereld, hoop dat het goed zal komen. Uiteindelijk loopt alles uit op het gejubel van Pasen: ‘alleluia, de Heer is waarlijk verezen, alleluia.’

Palmzondag

Palmzondag heeft een dubbele lading. We vieren dat Jezus als een koning werd onthaald in Jeruzalem. Klederen en mantels spreidde men voor Hem uit op de weg als een rode loper…. ‘Hosanna! Hosanna!’ Met palmtakken zwaaiend haalde men Hem binnen ……maar lang heeft het Hosanna niet geklonken….al snel werd het: ‘Weg met Hem, kruisig Hem!’ Dat is dus de dubbele lading van Palmzondag: eerst ‘Hosanna’ en dan ‘Weg met Hem.’ Tijdens het weekend van Palmzondag vindt de wijding van de palmtakken en de Palmpasenstokken plaats. Jezus werd met palmtakken toegezwaaid en dat gedenken wij ook met palmtakjes. Maar dat groene takje is tegelijk het symbool voor leven dat sterker is dan de dood. Als symbool daarvan wordt het groene takje in de huiskamers in het kruis gestoken. Leven overwint de dood. Maar zoals gezegd komt tijdens deze viering naast het ‘Hosanna’ ook het ‘Weg met Hem’, het lijden, naar voren.

Het is niet alleen Palmzondag, het is ook Passiezondag/ Lijdenszondag, de zondag waarop het lijdensverhaal gelezen wordt. Het is de eerste dag van een veelbewogen week. Jullie kennen natuurlijk allemaal de Palmpasenstok, maar weet je dat de hele Goede Week via deze stok wordt verbeeld? De palmtak van Palmzondag prijkt bovenop de stok 12 ongepelde pinda’s aan een

touwtje geregen staan voor de 12 apostelen die met Jezus op weg zijn gegaan en met Hem het Laatste Avondmaal vierden waarop Hij het brood brak, dus hoort er ook zeker een broodje op de stok – Het zakje met 30 rozijnen herinnert aan de 30 zilverlingen die Judas kreeg voor het verraden van Jezus. Nog even terug naar het broodje, dat de vorm van een haan heeft. Jezus heeft voorspeld dat Petrus Hem tot 3x toe zou verraden nog vóór de haan zou kraaien. Maar de haan herinnert ons niet alleen aan het verraad van Petrus. De haan staat ook symbool voor Jezus zelf, voor Jezus en zijn verrijzenis. Want de haan is de eerste die ’s morgens wakker wordt en dan iedereen wekt. Hij is daardoor de brenger van de nieuwe dag. En Jezus is, vroeg op Paasmorgen, door God opgewekt uit de dood. En door zijn opwekking zullen ook wij uit de dood worden gewekt om eeuwig te leven bij God. Daarom staat er op heel veel kerken een haan als teken van de verrijzenis. Maar eerst zal Jezus onschuldig worden veroordeeld tot de dood aan het kruis. Daarom heeft de Palmpasenstok de vorm van een kruis. De twee sinaasappels of mandarijnen op de dwarsbalk van het kruis symboliseren de sponsen waarmee men gekruisigden azijn te drinken gaf. Aan de Palmpasenstok horen ook paaseitjes te hangen want het leven heeft het gewonnen van de dood. En eieren staan symbool voor nieuw leven! En als laatste nog dit. De Palmpasenstok wordt eerst met crêpepapier beplakt en versierd. Dit kan met verschillende kleuren wit staat voor het Goddelijk licht; geel staat voor goud, dat is de koninklijke kleur die bij Jezus hoort. Paars is de kleur van het lijden; rood van de liefde en groen is de kleur van de hoop.

Woensdag in de Goede Week

Oorspronkelijk op donderdagmorgen, maar om praktische redenen tegenwoordig op woensdagavond, vindt in de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem, de oliewijding plaats tijdens de zgn. Chrismamis. Chrisma verwijst naar Christus. In die Mis bereidt en zegent de bisschop de H. Olie voor de zieken en de H. Olie voor de geloofsleerlingen. Het zijn 3 soorten geurige oliën die
gebruikt worden bij de Ziekenzalving, de Doop en het Vormsel. Uit iedere parochie of regio zijn er afgevaardigden die de Chrismamis bijwonen. Na de viering krijgen ze 3 flesjes olie mee voor hun eigen parochie of regio.

Witte Donderdag

We zijn aangekomen bij de avondmis van Witte Donderdag, het begin van wat we noemen: het Paastriduüm, de drie Heilige Dagen. In het Paastriduüm gedenken we het Laatste Avondmaal, het Mysterie van het lijden en de dood van Christus en zijn Verrijzenis. Maar wat Jezus met zijn apostelen op donderdag vierde was het Joodse Paasfeest. Dat is de gedachtenis aan het feit dat
God het Joodse volk uit Egypte heeft bevrijd. Het volk was tot slaaf gemaakt onder de farao en zag geen toekomst meer. Maar God hoorde hun klacht, zag het lijden van Zijn volk en greep bevrijdend in. In alle haast moest men het Paasmaal eten en daarna snel vertrekken. Er was geen tijd om het brood te laten rijzen en dus at men ‘ongedesemd brood’. Voor joodse mensen is matses hiervan het symbool; voor katholieken is dat de platte hostie. Op Witte Donderdag vieren we de instelling van de Heilige Eucharistie, van het sacrament van het priesterschap en van het gebod van de naastenliefde. Aan het einde van de Witte Donderdagviering wordt, als teken van Jezus’ verlatenheid in de nacht voorafgaande aan Goede Vrijdag, het tabernakel leeg gemaakt en de hosties
overgebracht naar een zijaltaar. Het altaar wordt, zoals we dat noemen, ‘ontbloot’: de kaarsen, bloemen, klederen die de altaartafel bedekken, alles wordt ontruimd. Daarna verlaten de gelovigen in stilte de kerk….., wachtend op wat komen gaat. Zo ervaren we iets van de sfeer die er moet zijn geweest toen Jezus na het Laatste Avondmaal met zijn apostelen naar de Hof van Olijven ging.
Bij de Uittocht uit Egypte trok het Joodse volk onder leiding van Mozes door de Riet- of Schelfzee naar de woestijn. Hier zou het veertig jaar rondzwerven. We zijn dus aanbeland op Witte Donderdag waarop Jezus met zijn leerlingen het Joodse Paasfeest vierde: de gedachtenis van de bevrijding van het Joodse volk uit de slavernij van Egypte. Judas heeft de groep verlaten en
na de Paasmaaltijd vertrekt Jezus met de overgebleven 11 leerlingen naar de Hof van Olijven. Jeruzalem werd ten tijde van het Paasfeest overspoeld door pelgrims. Iedereen die geen verblijf binnen de stad kon vinden trok naar de Olijfberg en overnachtte daar in de open lucht. Op die avond en daar verraadt Judas, Jezus met een kus.
Jezus is ’s avonds gevangen genomen en de volgende dag, op Goede Vrijdag, wordt Hij voor Pontius Pilatus gebracht. Pilatus wil zelf geen oordeel over Jezus vellen maar laat zich beïnvloeden door het volk dat opgeruid is door de geestelijke leiders die van Jezus af willen.

Goede Vrijdag

En zo veroordeelt Pilatus, Jezus tot een slavendood, tot de dood aan het kruis. Op Goede Vrijdag om 15.00 is in onze katholieke kerk de gedachtenis aan het lijden en sterven van Jezus via de kruiswegstaties.

Stille Zaterdag

De zaterdag na Goede Vrijdag noemen we ‘Stille Zaterdag’. Jezus ligt in het graf…..en wij? Wat kunnen wij anders doen dan stil zijn op deze dag. Stille Zaterdag loopt uit op de viering van de Paaswake. Oorspronkelijk was de Stille Zaterdag een dag van bidden boete en vasten. De Goede Week is voorbij, de Paaswake begint, het is de alleroudste liturgische viering van het christendom. Vanouds werd de Paaswake gevierd in de nacht, voordat het licht aanbrak. Een viering dus van donker naar licht. Tijdens het zingen van het Gloria worden de kerkklokken weer geluid die na Witte
Donderdag niet meer klonken. In de loop van de tijd verschuift de viering van de Paaswake steeds meer naar de ‘gewone viering’ op zaterdagavond. Op Paaszondag staat dan de Verrijzenis
centraal. De Paaswake raakt op die manier ondergewaardeerd. Maar in 1951 krijgt de Paaswake een herwaardering en wordt deze weer gezien als de voornaamste viering van Pasen. Als wake in het donker en om het licht van de Paaskaars / ‘Christus het Licht’ die de duisternis van de dood heeft overwonnen, goed uit te laten komen, mag de Paaswake niet vóór 20.00 uur beginnen. I.v.m.
de klok die bij de viering van de Paaswake dikwijls al een uur vooruitgezet is, begint de Paaswake tegenwoordig in de meeste kerken om 21.00 uur.

De liturgie van de Paaswake bestaat uit vier delen:

1. Het ontsteken van het Paasvuur. Aan dit vuur wordt de nieuwe Paaskaars aangestoken. De brandende Paaskaars / ‘Christus het Licht’, wordt vervolgens door de priester of diaken in de kerk
naar voren gedragen. Zoals de Israëlieten in de nacht bij de uittocht uit Egypte door een vuurkolom van God werden geleid, zo worden wij geleid door het Licht van de verrezen Christus. Hij gaat ons voor door de donkere nacht van dood naar leven, wij trekken achter Hem aan. Het licht van de Paaskaars wordt doorgegeven aan alle kerkgangers en de Paasjubelzang klinkt. ‘Laat juichen heel het hemelkoor der engelen…..’
2. Dan volgt de lezingendienst met minimaal 5 lezingen: 3 uit het O.T., waarbij de lezing van de Uittocht uit Egypte nooit mag ontbreken (Ex 14), de lezing uit de brief van Paulus aan de Romeinen (Rom 6:3-11) en het Evangelie van de Verrijzenis. In de lezingen wordt het verband gelegd tussen de Bevrijding van Israël uit de slavernij van Egypte en de Bevrijding uit zonde en dood door
Christus’ sterven en verrijzen.
3. Dan volgt de zegening van het nieuwe doopwater en de doop van de volwassen catechumenen, als die er zijn. De aanwezige gelovigen hernieuwen hun doopbelofte en worden besprenkeld met het nieuwe doopwater.
4. Het vierde deel van de Paaswake is de viering van de H. Eucharistie als hoogtepunt van de hele wake. De Eucharistie is de viering van het Laatste Avondmaal, de gedachtenis aan het Kruisoffer, de vreugde om de aanwezigheid van de Verrezen Christus in ons midden. en een voorproef van het eeuwige Pasen.

Eerste Paasdag

De volgende morgen is Paasmorgen. De zware steen is weggerold van het graf. Niemand heeft de Verrijzenis zien gebeuren. Het blijft een mysterie: het graf is leeg. De verschijning aan Maria Magdalena – de eerste getuige van de Verrijzenis – ze denkt eerst de tuinman te zien totdat de Verrezene haar bij haar naam roept. Zo roept Hij ook ons bij onze naam.

Paastijd

Vijftig dagen lang wordt het Feest der Feesten, Pasen, gevierd. Het loopt uit op Pinksteren: het Feest van de Heilige Geest die ons alles in herinnering zal brengen wat de Heer gezegd en gedaan heeft.